روزنامه دنیای اقتصاد
تاریخ چاپ: ۱۴۰۲/۱۰/۲۶
شماره خبر: ۴۰۳۷۷۲۷
لینک خبر : https://donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-4037727
دنیای اقتصاد: میزان آب مصرفی در بخش کشاورزی همواره محل مناقشه دو وزارتخانه جهادکشاورزی و نیرو بوده است و اعداد اعلام شده توسط این دو دستگاه اختلاف چشمگیری با یکدیگر دارند؛ به طوری که دقیقا مشخص نیست سهم بخش کشاورزی کشور از مصرف آب موجود در کشور چقدر است و ریشه این اختلافات کجاست.
در شرایطی که آب به چالش بزرگی برای کشورها تبدیل شده است و اصطلاحا منابع آبی با ورشکستگی مواجه هستند، مدیریت منابع آبی و مدیریت تولید از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ به طوری که توجه ویژه به آن می‌تواند ضمن حفظ این عنصر ارزشمند برای نسل‌‌‌های بعد، رونق تولید، افزایش صادرات و در نهایت افزایش درآمد ارزی را به دنبال داشته باشد و بالعکس در پیش گرفتن سیاست‌‌‌های نادرست در این بخش بحران‌‌‌ها و چالش‌‌‌های بسیاری را ایجاد می‌‌‌کند.
کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست و با توجه به اقلیم خشک و نیمه‌‌‌خشک ایران، کاهش بارندگی و خشکسالی‌‌‌های پی‌‌‌درپی، حفاظت از منابع آبی از اهمیت زیادی برخوردار است اما آن طور که برخی از کارشناسان می‌‌‌گویند سیاست‌‌‌هایی که در این سال‌ها دستگاه‌‌‌های متولی آب یعنی وزارت نیرو به عنوان تولیدکننده و تامین‌کننده و وزارت جهادکشاورزی به عنوان مصرف‌کننده در پیش گرفته‌‌‌اند نه تنها هیچ حفاظتی از منابع آبی نکرده است بلکه حتی این سیاست‌‌‌ها و اقدامات بحران‌‌‌زا نیز بوده و کشور را با چالش‌‌‌های بسیاری مواجه کرده است.
راندمان آبیاری در بخش کشاورزی چقدر است؟
به گفته فعالان این صنعت محاسبه راندمان آبیاری بسیار سخت است، ولی وزارت جهاد راندمان آبیاری را ۴۴درصد می‌‌‌داند در حالی که اوایل انقلاب راندمان آبیاری در کشور ۳۲درصد بود. به عقیده این عده وزارت نیرو هم نمی‌تواند عدد مشخصی برای راندمان آبیاری تعیین کند ولی بر اساس یافته‌‌‌ها مقدار آبی که به بخش کشاورزی داده می‌شود و محصولی که برداشت می‌شود حاکی از آن است که راندمان پایین است. برای مثال برای ۱۰۰ میلیون تن محصولات کشاورزی ۹۰ میلیارد آب تحویل می‌‌‌دهیم که در واقع به ازای هر یک مترمکعب آب ۱.۱ کیلو محصول تولید می‌شود. این عدد بسیار پایین است و باید در بازه ۲تا ۲.۵ باشد. یعنی به ازای یک متر مکعب آب ۲ کیلوگرم محصول تولید شود. در کشورهای دیگر این عدد به ۹ تا ۱۰ هم می‌‌‌رسد.
به اعتقاد فعالان بخش کشاورزی به طور کلی کشور در زمینه کنترل حجمی‌‌‌آب مشکل دارد و نمی‌توانیم میزان آبی را که به مزرعه وارد می‌شود، محاسبه کنیم. در زمینه چاه‌‌‌ها میزان برداشت آب تقریبا مشخص است. ۵۵ میلیارد متر مکعب آب زیرزمینی و ۴۵ میلیارد سطحی مصرف می‌‌‌کنیم.
اما براساس آمارهای موجود در ۳۰ سال قبل میزان آب تجدیدپذیر (آبی که هر دو سال یک‌بار تکرار می‌شود) ۱۳۰ میلیارد متر مکعب بوده ولی در حال حاضر گفته می‌شود که بیشتر از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب نیست. یعنی به دلیل گرمای هوا و تغییرات اقلیمی منابع آبی کاهش یافته و به گفته کارشناسان مدیریت منابع آب، آب تجدیدپذیر موجود در کشور متعلق به شرب، صنعت، کشاورزی و محیط‌زیست است، اما کشاورزی به حریم آب محیط‌زیست ورود کرده است. از آب تجدیدپذیر باید سهم محیط‌زیست کنار برود و هرچه ماند بین این سه بخش دیگر تقسیم شود. به این آب، آب قابل برنامهریزی می‌‌‌گویند. در سند الگوی کشت، اشاره شده که به آب قابل برنامهریزی دسترسی نداریم. اتفاقی که در این بین افتاده این است که آب محیط‌زیست مغفول مانده و بیشتر از ۸۵ میلیارد متر مکعب آب در بخش کشاورزی استفاده می‌شود.
به هر حال میزان آب مصرفی در بخش کشاورزی همواره محل مناقشه دو وزارتخانه جهادکشاورزی و نیرو بوده است و اعداد اعلام شده توسط این دو دستگاه اختلاف چشمگیری با یکدیگر دارند؛ به طوری که دقیقا مشخص نیست سهم بخش کشاورزی کشور از مصرف آب موجود در کشور چقدر است و ریشه این اختلافات از کجاست؟ و آنچه علنی است وزارت نیرو همواره وزارت جهاد کشاورزی را به راندمان پایین در مصرف آب محکوم کرده است.
در این میان مدیرعامل شرکت صنایع پلاستیک جهاد زمزم زیرمجموعه جهاد کشاورزی نظری متفاوت با منتقدان مصرف بالای آب در حوزه کشاورزی دارد و در این راستا گفت: طی سال‌‌‌های اخیر وزارت جهاد کشاورزی فعالیت‌‌‌های گسترده‌ای در بهبود روش‌‌‌های آبیاری و تولید تجهیزات وابسته به آن دارد.
به گفته علی اشرف منصوری وجود خشکسالی‌‌‌های مستمر، کاهش نزولات جوی و کمبود منابع آبی در اکثر استان‌‌‌های کشور، مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی را به یکی از مهم‌ترین چالش‌‌‌های مدیران اجرایی و کشاورزان در این حوزه تبدیل کرده است. در این راستا توسعه سامانه‌‌‌های نوین آبیاری، انتقال آب با لوله، ایجاد شبکه‌‌‌های توزیع و انتقال آب می‌تواند در بهبود عملکرد روش‌‌‌های سنتی آبیاری و افزایش بهره‌‌‌وری، راندمان و کارآیی مصرف آب بسیار موثر باشد که البته در این چند سال اقدامات ارزنده‌‌‌ای در این خصوص شکل گرفته است. وی در خصوص اهمیت نقش شبکه‌‌‌های توزیع و انتقال آب بر سیستم کشاورزی نوین گفت: استفاده از سامانه‌‌‌های نوین آبیاری علاوه بر تنظیم میزان مصرف و رطوبت خاک تاثیرات حائز اهمیتی در کاهش مصرف آب، جلوگیری از فرسایش خاک، مصرف بهینه براساس نیاز گیاه، قابلیت کنترل هوشمند آبیاری در مزارع از نظر مدت زمان و میزان آبیاری خواهد داشت. به گونه‌‌‌ای که با بازشدن پای علم و فناوری به تمام بخش‌‌‌ها از جمله کشاورزی، آبیاری نوین راهی موثر و اجتناب‌‌‌ناپذیر برای مدیریت بهینه مصرف آب و ضامنی برای تحول و پیشرفت در این بخش است.
این فعال صنعت کشاورزی گفت: بحران کم‌آبی در سال‌‌‌های اخیر باعث شده تا شاهد گسترش و توجه به اجرای سامانه‌‌‌های نوین آبیاری تحت فشار و کم فشار درکشور باشیم و در این زمینه دولت نیز تسهیلات مناسبی برای حمایت از کشاورزان تامین و پرداخت کرده است.
به گفته وی قطعا با توسعه شتابان و گسترده سامانه‌‌‌های نوین آبیاری و افزایش بهره‌‌‌وری مصرف آب می‌توان شاهد تحولی بزرگ و انقلابی عظیم در بخش کشاورزی در راستای حفظ منابع آبی و کاهش چشمگیر برداشت از سفره‌‌‌های زیرزمینی و تقویت امنیت غذایی در کشور بود.
منصوری ادامه داد: در این بین به دنبال توسعه سیستم‌‌‌های نوین آبیاری موضوع توسعه کارخانه‌های تولید لوله و اتصالات پلی‌اتیلن که پیش‌نیاز و محصول اصلی مورد نیاز توسعه این سیستم‌‌‌هاست در دستور کار بخش خصوصی و وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت.
وی در خصوص اهمیت کیفیت محصولات و تجهیزات مرتبط با آبیاری نوین گفت: مسلما در تولید انواع لوله و اتصالات، کیفیت مواد مصرفی و استفاده از ماشین‌‌‌آلات مجهز و به‌روز برای تولید بسیار حائز اهمیت بوده که متاسفانه در برخی از واحدهای تولیدی با استفاده از ضایعات و مواد غیر‌اصلی کیفیت را تا حد زیادی تقلیل داده و همین موضوع باعث شده بخشی از بازار صادرات کشور تحت‌الشعاع این موضوع قرار گیرد. خوشبختانه در این شرکت صرفا از مواد اصلی و مرغوب و درجه یک استفاده شده و به همین دلیل بهترین برند معروف کشور در تولید لوله و اتصالات محسوب می‌شود و یکی از مهم‌ترین دلایل جهت ورود وزارت جهاد کشاورزی برای ایجاد این کارخانه‌‌‌ها استفاده از محصولات استاندارد و با کیفیت برای استفاده در توسعه سیستم‌‌‌های نوین آبیاری است.
منصوری در خصوص چالش‌‌‌های اساسی این صنعت گفت: مهم‌ترین چالش در تولید محصولات پلی‌اتیلن کمبود نقدینگی و سرمایه درگردش و همین‌طور نوسانات بازار و قیمت ارز بوده که باعث کندی رقابت با بخش‌خصوصی است و از دیگر چالش‌‌‌ها می‌توان به پایین بودن کیفیت محصول تولیدی در برخی از واحدهای تولیدی بخش خصوصی اشاره کرد که عرصه را برای واحدهای تولیدی با محصول کیفی تنگ می‌‌‌کند.
وی در پاسخ به این سوال که چرا به‌‌‌رغم تولیدات و گستردگی فعالیت این شرکت، این شرکت طی سال‌‌‌های اخیر با زیان انباشته روبه‌‌‌رو شده بود گفت: این شرکت بعد از مدت‌‌‌ها رکود تولید و زیان انباشته گسترده توانسته با تلاش کارکنان و بازسازی ماشین‌‌‌آلات و تکمیل سبد محصول در مرحله بالندگی و رشد فزاینده قرار بگیرد به گونه‌‌‌ای که طی یک سال اخیر توانسته با رشد دو برابری تولید شرکت را از شرایط زیان خارج سازد و به سودی حدود 150 میلیارد ریال در سال‌جاری دست یابد.
وی در نهایت گفت: این شرکت در نظر دارد با تولید محصولات دانش محور و ایجاد کارخانه‌های جدید زمینه توسعه صادرات به‌خصوص به کشورهای همسایه را بیش از گذشته فراهم کند.
